2.1 Sociaal domein

Inleiding

Binnen het programma sociaal domein streven wij de onderstaande doelstellingen na. Daarnaast zetten wij onverminderd in op de transformatie van het sociaal domein op basis van de uitgangspunten zoals die door de raad zijn vastgesteld bij het beleidskader sociaal domein. Dit beleidskader zal in 2020 vernieuwd worden.
Meedoen
We streven naar een inclusieve samenleving waarin iedereen meetelt en beogen dat Amersfoorters (naar vermogen) meedoen. We ondersteunen het behoud of het bevorderen van de zelfredzaamheid.

Omzien naar elkaar
We beogen dat Amersfoorters zich inzetten voor hun sociale netwerk en de samenleving. We stimuleren daar waar nodig de maatschappelijke inzet, de civil (pedagogische) society en de sociale cohesie in buurten en wijken.

Ontwikkelen en opgroeien.
We beogen dat inwoners zich kunnen ontwikkelen tot competente en weerbare volwassenen. We stellen jeugdigen in staat op te groeien in een veilige en stimulerende (thuis)omgeving waarbij zij hun talenten kunnen ontwikkelen en ontplooien.

Thuis in je huis.
We streven er naar dat Amersfoorters in staat zijn zo lang mogelijk in de thuisomgeving te functioneren en beogen een duurzame veiligheid voor iedereen in de thuissituaties. We bieden ondersteuning om dit mogelijk te maken en bestrijden huiselijk geweld en kindermishandeling.

Gezonde en vitale stad.
We streven naar een gezond Amersfoort en positieve gezondheid en omstandigheden voor Amersfoorters. We stimuleren bewegen, sporten en het vergroten van gezondheidsvaardigheden

Belangrijke gebeurtenissen

Transformatie en betaalbaarheid van ondersteuning en zorg
Om duurzaam passende ondersteuning en zorg te kunnen blijven bieden en de kostenstijgingen  structureel op te vangen, heeft KPMG in het voorjaar van 2019 advies uitgebracht over de betaalbaarheid van ondersteuning en zorg in Amersfoort. KPMG kwam tot de conclusie dat het mogelijk is om passende ondersteuning te kunnen blijven bieden en tegelijkertijd de geraamde kosten van autonome groei van de ondersteuning en de invoering van nieuw rijksbeleid op te vangen, mits met verhoogde inzet de door het college voorgestelde maatregelen worden uitgevoerd.
Het college heeft het advies van KPMG verwerkt in de Kadernota 2020-2023 , waarbij incidentele middelen zijn opgenomen voor geïntensiveerde uitvoering van maatregelen voor een bedrag van € 4 miljoen in 2020. Voor 2019 is een bedrag van € 1 miljoen beschikbaar gesteld vanuit de reserve Sociaal Domein.
Om de executiekracht van de maatregelen te vergroten is na het besluit over de Kadernota een programma ingericht, waarin de maatregelen worden ontwikkeld, geïmplementeerd en gemonitord. Hierbij wordt intensief samengewerkt met uitvoerende partijen. Als uitgangspunt voor de maatregelen gelden de transformatiedoelstellingen zoals opgenomen in het uitvoeringsprogramma Sociaal Domein.
Van de negen door KPMG beoordeelde maatregelen zijn de businesscase in de loop van 2019 herijkt en vastgesteld door het college op 17 september 2019. Rapportage over de effecten vindt voor het eerst plaats in het eerste kwartaal van 2020. Daarnaast zijn nieuwe maatregelen onderzocht. Besluitvorming over deze maatregelen en de beoogde besparing is eveneens voorzien in het eerste kwartaal van 2020.
Versterken sociale basis

Amersfoort (gemeente en Indebuurt033) heeft deelgenomen aan het landelijke traject versterken van de sociale basis. In dit traject is er met name gekeken naar het proces van de wijkplannen in Amersfoort en is er geleerd van de input van andere gemeenten. In 2 bijeenkomsten met de wethouders Tigelaar en van Eijk hebben de buurtbesturen inzicht gegeven hoe het proces in hun wijk verloopt en is er veel uitwisseling geweest tussen de wijken. Dit heeft geresulteerd in verbeterde wijkplannen.

Een belangrijk middel om de verbinding en de leefbaarheid in de wijken te verbeteren is de subsidieregeling Projecten #InDeBuurt en draagt het bij aan de versterking van de sociale basis. In 2019 zijn er weer vele activiteiten in de wijken georganiseerd met behulp van de subsidieregeling.  Er zijn 389 aanvragen ingediend, waarvan er 268 zijn toegekend. Dit geeft aan hoeveel inwoners en organisaties actief betrokken zijn bij hun wijk.

In 2018 is de er een campagne geweest op de scholen om aandacht te vragen voor de jonge mantelzorgers. In de zomer van 2019 zijn de bevindingen van dit traject gepresenteerd en krijgt dit thema op een aantal scholen vervolg:
https://www.ad.nl/amersfoort/jonge-mantelzorger-in-amersfoort-wil-vooral-begrip~a6e544fb/?fbclid=IwAR3cdtfc8EXT_7bmZW77M40SQKtJEQwCsO0ZRcl02E4B9is_XHKVXFX-F6g

Eind 2019 is het jongeren informatiepunt (JIP) in The Game geopend. Hier mee hebben de jongeren een eigen plek waar ze terecht kunnen met hun vragen maar ook voor bijvoorbeeld het maken van huiswerk. Het jongerencentrum Sowhat is door jongeren overgenomen en wordt door de jongeren zelf gerund.
https://www.ad.nl/amersfoort/joey-19-is-de-drijvende-kracht-achter-jongerencentrum-so-what-jongeren-groeien-hier-en-hangen-niet-op-straat~ac62560e/
In 2019 is in twee wijken (Leusderkwartier-Vermeerkwartier-Bergkwartier en Schothorst-Zielhorst) een pilot gestart om een laagdrempelige dagbesteding voor senioren te ontwikkelen.
In 2019 is de samenwerking met huisartsen in ‘Welzijn op recept’ uitgerold naar andere praktijken. In het voorjaar is gestart met een vergelijkbare aanpak voor de jeugd, Kinderen op recept. IndeBuurt033 werkt daarin samen met ’s-Heerenloo.
Eind 2019 is tot slot het project mantelzorg en GGZ gestart. Het project vraagt erkenning en ondersteuning voor mantelzorgers in de GGZ. Dit met als doel om overbelasting te voorkomen. Het gaat dan in het bijzonder om mantelzorgers die zorgen voor mensen met psychiatrische problemen in de thuissituatie.
Meer ondersteuning door wijkteams in de wijk
In Amersfoort bieden we ondersteuning en zorg in de nabijheid van onze inwoners. De Wijkteams hebben hierin een belangrijke rol, waar nodig door zelf direct ondersteuning en zorg te bieden. Het gaat dan om hulp zoals individuele opvoedingsondersteuning, algemeen maatschappelijk werk, schoolmaatschappelijk werk, cliëntondersteuning, maar ook om gezinsbegeleiding, ambulante opvoedhulp en de begeleiding en verzorging van jeugdigen met een verstandelijke beperking. In elk van deze gevallen kan het Wijkteam dus zelf begeleiding bieden. Alleen in situaties wanneer begeleiding door het wijkteam vanwege specifieke omstandigheden niet mogelijk is, wordt doorverwezen naar een specialistische zorgaanbieder.
In 2020 wordt er met capaciteitsuitbreiding extra geïnvesteerd in de Wijkteams om zelf meer begeleiding te kunnen bieden. Met deze maatregel verstevigen wij de positie van de wijkteams in de piramide van het sociaal domein. Het aantal doorverwijzingen/ beschikkingen neemt af en hulp en ondersteuning worden dichtbij georganiseerd, laagdrempelig en in aansluiting op de sociale basisinfrastructuur.
Samenwerking Breed Spectrum Aanbieders
Om jongeren met complexe problematiek beter te kunnen ondersteunen zijn de gemeenten in de regio Amersfoort en zeven grote zorgaanbieders begin 2019 een samenwerking aangegaan. In het kader van deze zogenaamde breed spectrum samenwerking zijn tussen gemeenten en zorgaanbieders collectieve afspraken (inclusief financiering) gemaakt voor de periode 2019-2022 over het leveren van betere en betaalbare (gespecialiseerde) ondersteuning en zorg op maat voor jeugdigen.
Deze meerjarige afspraken zijn gemaakt, zodat genoemde aanbieders de tijd en ruimte hebben om de benodigde transformatie uit te voeren. Van de aanbieders wordt verwacht dat zij – vanuit dit collectief- de jongeren beter en efficiënter kunnen ondersteunen, o.a. door gebruik te maken van elkaars kennis en expertise. Gedurende 2019 ontstond er discussie over financiering van de kosten 2019 door stijging van de ondersteunings- en zorgvraag. Deze discussie belemmerde de voortgang van de transformatie en veroorzaakte stijgende wachttijden.
Zowel de gemeenten als de breed spectrum aanbieders voelen zich gezamenlijk verantwoordelijk voor de complexe problematiek van jongeren en het aanbod van specialistische zorg in de regio Amersfoort en de financiering hiervan. Gemeenten en de breed spectrum aanbieders hebben nadere afspraken en een gezamenlijke planning voor het eerste kwartaal 2020 opgesteld om deze problemen op te lossen. Gemeenten en zorgaanbieders onderschrijven de noodzaak een realistisch en ambitieus transformatieplan op te stellen op de taakopgave uitgewerkt naar business cases op kwaliteit en betaalbaarheid. Gemeenten voeren gezamenlijk hun eigen transformatieplan uit voor die onderdelen waar gemeenten zelf voor aan de lat staan. Voorbeelden hiervan zijn het versnellen van uitstroom en waar mogelijk voorkomen van instroom in de zwaardere jeugdhulp [zie verder raadsinformatiebrief 2020-005]. Op basis van de thans beschikbare informatie zijn regiogemeenten van mening dat de opdracht van de breed spectrum aanbieders binnen de door de gemeenteraden beschikbaar gestelde budgetten kunnen worden uitgevoerd. Uit de uitwerking van de business cases in het eerste kwartaal kan echter blijken dat het – bijv. om wachttijden terug te brengen – nodig is om het budget incidenteel of structureel uit te breiden, dan wel dat het nodig is transformatieactiviteiten van de breed spectrum aanbieders voor te financieren [liquiditeitssteun].
Ontwikkeling vraag specialistische ondersteuning en zorg
We zien de vraag naar de meeste vormen van ondersteuning en zorg op basis van de jeugdwet en Wmo nog steeds toenemen. Hiervoor zijn diverse oorzaken aan te wijzen:
- bij hulp in het huishouden stijgt het aantal aanvragen door de invoering van het abonnementstarief bij de eigen bijdrage waardoor het voor mensen met hogere inkomens aantrekkelijker is geworden om een Wmo-aanvraag te doen in plaats van zelf particulier hulp in te schakelen.
- bij ambulante behandeling en ambulante begeleiding jeugd stijgt de vraag, waarbij ouders steeds vaker via de huisarts een indicatie aanvragen.
- bij ambulante begeleiding volwassenen is er een relatie met de uitstroom uit de maatschappelijke opvang en ondersteuning met noodzakelijk verblijf.
Doorontwikkelen maatschappelijke opvang
n Amersfoort hebben we twee voorzieningen nachtopvang voor daklozen. Eén van deze voorzieningen betreft de Amergaard( terrein Zon en Schild). Dit betreft een tijdelijke voorziening. Medio 2019 is besloten tot verlenging van deze tijdelijke locatie tot en met 2020. Besloten is alternatieve woonconcepten voor uitstroom uit de opvang uit te werken. In 2019 zijn we gestart met deze uitwerking. Het gaat hierbij om diverse woonconcepten met plekken voor kwetsbare doelgroepen zoals gemengd wonen op de locatie Liendert en de Smeeing, onder de pannen, kamers met aandach en een verkenning van de mogelijkheden voor een woonconcept voor tijdelijk wonen (bijvoorbeeld een corporatiehotel of een passantenpension).

Doordecentralisatie regionale samenwerking beschermd wonen
Beschermd wonen is sinds 2015 een wettelijke taak voor gemeenten. Als centrumgemeente ontvangt Amersfoort geld voor het uitvoeren van deze taak voor de regio Amersfoort. Vanaf 2021 verandert dit en worden deze middelen geleidelijk verdeeld over alle gemeenten in de regio. De regiogemeenten (inclusief Amersfoort) hebben in 2019 afspraken gemaakt over de uitgangspunten voor regionale en financiële samenwerking na de doordecentralisatie van beschermd wonen per 2021 (zie RIB 2020-02). Met deze samenwerkingsafspraken werkt de regio Amersfoort verder in de lijn zoals die is vastgelegd in het regionale beleidskader ‘Moed moet’. Door regionaal afspraken te maken over de inhoudelijke en financiële samenwerking in de regio Amersfoort, borgen wij passende ondersteuning voor huidige en nieuwe cliënten beschermd wonen. Ook beheersen wij de risico’s, die zijn verbonden aan de overgang van de huidige werkwijze met centrumgemeenten naar de nieuwe werkwijze, waarbij alle gemeenten verantwoordelijk worden voor beschermd wonen.
Integratie nieuwkomers
In 2019 haalden 85 inburgeringsplichten hun inburgeringsexamen bij NVA Integratiewerk.  
Via het participatieverklaringstraject (PVT) maakt de inburgeraar kennis met de Nederlandse kernwaarden vrijheid, gelijkwaardigheid, solidariteit en participatie. Het traject wordt afgesloten met het ondertekenen van de participatieverklaring. Hiermee verklaart de inburgeraar dat hij kennis heeft genomen van de waarden en spelregels van de Nederlandse samenleving, dat hij deze respecteert en dat hij actief een bijdrage wil leveren aan de samenleving. Het PVT is in 2019 succesvol doorlopen door 197 statushouders en andere nieuwkomers zoals gezinsmigranten.
Van de 200 statushouders die in 2019  uitstroomden bij NVA Integratiewerk zijn er 60 aan het werk gegaan of volgen een opleiding (10 BBL), 40 doen vrijwilligerswerk. Ook veel statushouders die nog in traject zijn doen vrijwilligerswerk of lopen stage (samen 30%) of werken.
In 2019 is de gemeente gestart met het actief faciliteren van een netwerk van partijen in de stad die nieuwkomers ondersteunen. Het betreft professionele partijen en ook vrijwilligers organisaties, het zogeheten ‘stedelijk netwerk integratie’. Doelstelling is om van elkaar te leren, elkaar aan te vullen en eventuele omissies tijdig te signaleren. Het netwerk fungeert als platform van waaruit co-creatie op thema’s kan worden vormgegeven. Z’n 80 organisaties participeren in het netwerk.
Toegankelijkheid
In 2019 is uitvoering gegeven aan de toegankelijkheidsagenda van 2019 . Deze agenda wordt elk jaar opgesteld en geëvalueerd met ervaringsdeskundigen. Positieve resultaten van 2019 zijn:

• Koningsdag 2019 is de meest toegankelijke Koningsdagviering geworden, bekroond met een 3B-certificaat (Bereikbaar, Betreedbaar, Bruikbaar).
• Het Handboek Inrichting Openbare Ruimte bevat richtlijnen voor toegankelijkheid.
• De kaart met Hoofdroutes Toegankelijkheid Voetpaden staat op de website Amersfoort In Beeld. Zowel de richtlijnen in het Handboek Inrichting Openbare Ruimte als de kaart met de toegankelijke voetpaden zijn voor ontwerpers en aannemers de basis voor herinrichting van de openbare ruimte.
• De geleidelijnen in winkelcentra Euterpeplein en Nieuwe Hof zijn aangepast.
• Op de website Amersfoort.nl is een pagina opgenomen voor Toegankelijkheid met relevante informatie over alle negen aandachtsgebieden waaraan wij werken.
• Het VNG Manifest “Iedereen doet mee” is in september 2019 ondertekend.

Regenboogaanpak
Amersfoort is al sinds 2008 een regenbooggemeente. In 2019 is een nieuwe samenwerking aangegaan met het Ministerie van OCW, samen met 53 andere gemeenten. Ook is in 2019 de regenboogagenda van Amersfoort voor vier jaar vastgesteld, met een uitvoeringsagenda voor 2019. In de regenboogaanpak maken we afspraken over wat we als gemeente en stedelijke partijen doen om LHBTI+ Amersfoorters te ondersteunen waar nodig en de zichtbaarheid te vergroten. Er is in 2019 een regenboogplatform opgericht met partijen uit de stad die samen met de gemeente uitvoering geven aan de regenboogagenda. Samen met het regenboogplatform wordt de jaaragenda geëvalueerd en een nieuwe jaaragenda opgesteld.  We hebben als gemeente een bijdrage geleverd aan het vergroten van de zichtbaarheid door in samenspraak met partijen in de stad op 11 oktober een internetpagina op de gemeentelijke website te faciliteren. Met het speerpunt jongeren ondersteunen hebben we resultaten behaald met het ondersteunen van LHBTI+ jongeren in Gender and sexuality Alliances op middelbare scholen.

Antidiscriminatie
In 2019 is een start gemaakt met een verkenning van een anti-discriminatie aanpak. Omdat er weinig meldingen gedaan worden van discriminatie, hebben we ervoor gekozen het beeld van Amersfoort uit te breiden met verhalen uit de stad. Hiertoe zijn circa 40 gesprekken gevoerd met bewoners, organisaties en andere ervaringsdeskundigen. Op basis van deze uitkomsten wordt in het eerste kwartaal van 2020 een stadsgesprek gevoerd die input moet bieden voor het beleid en de uitvoeringsagenda.

Schuldhulpverlening
In samenspraak met betrokken partijen in de stad hebben we voor de komende jaren een nieuw beleidsplan opgesteld voor de integrale schuldhulpverlening in Amersfoort. De raad heeft dit beleidsplan in februari vastgesteld. Het nieuwe beleidsplan voorziet in een helder kader voor de schuldhulpverlening in Amersfoort, voor zowel het voorkomen als oplossen van financiële problematiek.
Een van de speerpunten uit nieuwe beleidsplan is het instellen van een herstructureringsfonds voor het saneren en bundelen van schulden. Dit fonds is in de eerste helft van 2019 gerealiseerd. Aan het fonds nemen publieke en private partijen deel, zoals Sociaal Fonds Amersfoort, Rabobank, Menzis en Caritas Amersfoort. Vanaf het vierde kwartaal van 2019 konden vanuit dit fonds saneringskredieten door Stadsring 51 verstrekt worden.
Ook heeft Stadsring 51 in 2019 in opdracht van de gemeente de schuldenmonitor over 2018/2019 afgerond, met daarin veel cijfers en achtergrondinformatie over schulden en schuldhulpverlening in Amersfoort.

Samen tegen armoede
In december is de publiekscampagne ‘Samen tegen armoede’ van start gegaan. Samen met partners (sociale banken, diaconieën, caritas, fondsen, wijkteams, InDeBuurt033, clientenraad, etc.) en met inzet van intermediairs, verlagen we de drempels voor inwoners om gebruik te maken van regelingen. Via het digitale platform Geldcheck033 (www.geldcheck033.nl) kunnen mensen zien van welke regeling ze gebruik kunnen maken en hoe ze het kunnen aanvragen.   
Meer werk voor mensen met afstand tot de arbeidsmarkt
In 2019 is het actieplan ‘Arbeidsmarktregio Amersfoort Werk(t) voor iedereen’ opgesteld. Dit is een gezamenlijke inspanning van de arbeidsmarktregio Amersfoort. In het plan staat hoe we kansen die de huidige arbeidsmarkt biedt, optimaal kunnen benutten. Het actieplan is een extra impuls bovenop de reguliere werkzaamheden en targets van het regionale Werkgeversservicepunt (WSP). Het doel van het actieplan is dat dit structurele resultaten op gaat leveren in de vorm van een groter netwerk, grotere bekendheid en (nieuwe) werkwijzen om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te plaatsen. De uitvoering valt onder verantwoording van het Regionaal Werkbedrijf Arbeidsmarktregio Amersfoort. Het Regionaal Werkbedrijf ontvangt voor de uitvoering hiervan vanuit het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid een subsidie van 1 miljoen over 2020 en bij goede voortgang nogmaals 1 miljoen subsidie over 2021.
Met dit actieplan wordt in arbeidsmarktregio Amersfoort ingezet op 5 thema’s: Oriëntatietrajecten, het verbeteren van de werkgeversdienstverlening, duurzame plaatsingen, scholen op de werkvloer en praktijkverklaringen.